«ملغمه» عشق و عدالت و خيانت در «معركه» ميرباقري

انتشار در۸ بهمن ۱۳۹۴ ساعت ۱۲:۳۲ ب.ظ سرویس:عناوین اصلی بدون دیدگاه 64 بازدید

يادداشتي بر نمايش «معركه در معركه» به كارگرداني جمشيد طاهريان

«ملغمه» عشق و عدالت و خيانت در «معركه» ميرباقري

احمد مبشري: اجرای دوباره «معرکه در معرکه» کار آخر جمشید طاهریان و دوستانش به «سکوت» تقدیم شده است. با گلایه نامه ای که همچون اجرای اثر، به عضو همیشه گروه تئاتر سایه، «سيد مجتبی شریفی» پیشکش گردیده. معرکه در معرکه میرباقری را اینبار به اصرار مجتبی تمرین کردند و در غیابش به صحنه بردند. خواهران و برادرانش نبود مجتبی بر صحنه را آخر اجرا به اشک نشستند.

اما «معرکه در معرکه» نمایش نامه و نمایش آشنایی است. کار میرباقری که پس از بیشتر از یک دهه دوباره، با شمایلی تازه و بازیگرانی نو نفس به زیبایی توسط جمشید طاهریان کارگردانی شده، نثر مسجع لوطی منشانه ای دارد. ترکیبی از نیرنگستان «هدایت» و متون وزین آثار «حاتمی».

در این دست آثار به مدد نثری مسجع و تزیین شده، طبقات فرو دست جامعه همچون لوطی ها و پهلوان ها و معرکه گیرها و زنان تهی دست تر دامن، به گونه ای دیگر و بعضا جذاب نمایش داده می شوند. داستان مکرر این اثر نیز مانند غالب کارهای لمپنی، عشق افلاطونی دارد و خیانت و ورود و خروج به یکباره و غیر منتظره قهرمانان به و از داستان. شخصیت های لوطی و لمپن و پهلوان و زنهای ماجرا، همانی اند که در آثار لمپن محور به کرات دیده ایم…

…اما جمشید طاهریان توانسته با بازی گرفتن از بازیگران توانایی چون طاهریان(علی اکبرشون!)، محمد صالح شهبازی، مهدی صادقی، نادیا عباس پور و مرجان افروز این شخصیت های جوهری را تجسم ببخشد. ابتدای کار معرکه پهلوان باور پذیر است و اجرای بسیار دل انگیز علی اکبر طاهریان، از یادمان می برد آنچه می بینیم نمایشی است از معرکه آوازخوانی لوطی که اسیر عشق انتر مرده اش ملوس، مانده.

گرچه طول می کشد تا ترانه های خالتوری لوطی به ماجرای مردانگی و نامردی مسجع پهلوان قصه ربط پیداکند، اما طاهریان توانسته روایت سرراستی را به تماشاگرش نشان دهد و این اثر را همه فهم ساخته است.

لابه لای صحنه ها و بازی بازیگران نمایش، استفاده طاهریان از صدا و گیتار مجتبی نجم الدینی گونه دیگری است. خواننده اشعار حافظ و دیگر بزرگان، جیپسی وار و کولی گونه، جزئی از نمایش می شود و موسیقی نقش ترانه های متن فیلم ها را به خوبی برعهده می گیرد. موسیقی توانسته بار احساسی شدید آثاری از این دست را تشدید کند و چیزی بیرون متن نماند.

بازیگران به زیبایی از پس حفظ و اجرای متن سنگین و پر تنش میرباقری برآمده اند و اجرای سلیس و سرراستی را به نمایش گذاشتند. اجرای جوانانه مهدی صادقی و نقش کودکانه نادیا عباس پور خوب در آمده بود و مرجان افروز توانست زن لات محله را به زیبایی نشان دهد.

جمشید کارگردانی است که کلیات را خوب نشان می دهد و جان مطلب را بیرون می کشد اما انگار به جزئیات علاقه ای ندارد و کمی شلخته است. او می تواند از بازیگرانش به مدد دستیارانش محسن بشیری و علی اکبرشون! بازی مورد نظرش را بگیرد اما در نهایت رهایشان می کند تا خودشان باشند. همین ماجرا گاهی کار دست بازی و بازیگر می دهد. مثلا وقتی گلناز از نبود ماتیک و لاک می نالد، نادیای بازیگر نقش، رژ صورتی به لب و آب و رنگی به چهره دارد. یا گوشه اسکناسی هزار تومانی از جیب عقب مهدی صادقی بیرون زده وقتی از بی پولی و جفای نانوا نزد پهلوان می نالد. یا شعرخوانی گلنار طولانی و حوصله سربر که می شود، دستی نجنبانیده کوتاهش کند. یا…

اما… اما ماجرای معرکه در معرکه، عدالت است. میرباقری و به تبع او طاهریان ماجرای نبود عدالت در زندگی برساخته به دست انسان را برجسته می کنند. جای جای ماجرا دارا و ندار مقابل هم هستند و ظالم در پناه و مظلوم گرفتار. ورود هر عشقی به ذهن و دل هر شخصیت نمایش، جدایی و حرمانی در پس دارد. بهای عاشقی هم یا جان است یا نام. دنیای لمپن ها خشن و بی توضیح است. عمری منتظر دست نامرئی ماندن و شاخه گلی ستاندن و کودکش را بزرگ کردن و مردن. بی توضیح، بی چرا، خشن.

این دست آثار به تبیین مفهوم عدالت یا چرایی رفتار هیچ شخصیتی نمی پردازد، در عوض با روایت ماجراهایی دراماتیک مفهوم های مغلقی چون عشق، عدالت، خیانت و مردانگی را بزک کرده و فربه شده نمایش می دهند. پایان بیهوده اما بسیار آشنا و پراحساس داستان نیز، خشت آخری است بر مزار نوشته ای که می توانست همچون ظاهر مرصع اش مفهوم نابی را نیز واکاوی کند و ماجرای زیباتری را روایت نماید.

به هر حال تجربه اجرای دوباره معرکه در معرکه خوب از آب درآمده و دیدن دوباره اش در غروب زمستان لار، به من چسبید. دل و دین همه دوستان سایه نشین مان آباد.

مطلب مرتبط:

گزارش تصويري نمايش «معركه در معركه»/ عكاس: حسين بامداد

- - , .