بوی «شعر» و «عاشورا» در گالری «بهار»/ مجموعه شعر عاشورایی «خلیل روئینا» نقد و بررسی شد

آفتاب لارستان: تازه ترین نشست ادبی انجمن شعر آفتاب لار چهارشنبه شب ۱۲ مهرماه در مکانی متفاوت یعنی گالری «بهار» برگزار شد. بهانه این نشست فوق العاده، معرفی و بررسی مجموعه شعر «کربلا زخمی ترین جای زمین» اثر «خلیل روئینا» شاعر شناخته شده لارستان در قالب دومین نشست شاعرانه و معرفتی «پنجره های همیشه باز» بود. این مجموعه ۵۲۵ صفحه ای مشتمل بر نوحه هایی است که توسط خلیل روئینا از سال ۸۱ تا ۹۴ سروده شده و غالب آنها توسط «سیدعلی هاشمیان» در قالب نوحه های حسینیه حاج تقی لار اجرا شده است. شعر «دینی» و شعر «آئینی» دو تعریف مجزا دارند فرزاد قناعت پور، اولین سخنران این نشست بود تا دقایقی را درباره تفاوت شعر دینی و شعر آئینی صحبت کند. او ابتدا با اشاره به آیات پایانی سوره «شعرا» در قرآن و آنجا که تعابیری مثل «گمراهان در پی شاعران می روند» مطرح می شود گفت: اشاره قرآن کریم به «گمراهی» و «بیهودگی» شاعران، ناظر به هدفی است که غالب شاعران از آن دور شده و آن ارتقای انسانیت و هدایت انسان ها به سمت باری تعالی است. این منتقد ادبی در ادامه تاکید کرد صرف استفاده از واژگان دینی و حوادث دینی یک شعر را «دینی» نمی کند و چه بسا از همین منظر یک شعر آئینی از شعر دینی دور باشد. وی در این باره با ذکر مثال از حادثه کربلا گفت: عاشورا و حادثه کربلا مصداقی بر «ستمکاری» و «ستمکار ستیزی» است و همانطور که خداوند در آیات بعدی سوره شعرا می فرمایند، شاعران نسبت به این موضوعات نیز نباید بی تفاوت باشند. قناعت پور در پایان بعضی از اشعار مجموعه «کربلا زخمی ترین جای زمین» خلیل روئینا را مصداقی دقیق و مناسب و هنرمندانه از رویکرد شعر دینی دانست و این اشعار را به دلیل توجه به وجوه معنوی، انسانی و اجتماعی حادثه کربلا ستود. ردیف های آواز ایرانی دارای «شخصیت» هستند در ادامه این نشست نوبت به نوحه خوانِ نوحه های این مجموعه رسید. سیدعلی هاشمیان در سخنانی کوتاه ضمن تحسین فکر و ذهن شاعرانه خلیل روئینا گفت: خلیل روئینا در اشعار خود بر جنبه های متفاوت قیام عاشورا بدور از خرافه و غلوگرایی های مرسوم، تاکید دارد که غالبا در اشعار دیگران کمتر دیده می شود و آن توجه به زیبایی های انسانی و عرفانی شخصیت های کربلاست. وی با اشاره به این جمله از حضرت زینب در مجلس یزید که «از کربلا تا اینجا چیزی بجز زیبایی ندیدم» تاکید کرد که خلیل روئینا همین زیبایی ها را به تصویر می کشد و برای درک بهتر این زیبایی ها باید بر سریر نگاه شاعر نشست. این خواننده آوازهای ایرانی در ادامه با بیان اینکه تمام ردیف های آوازهای ایرانی با گوشه های متعدد آنها دارای شخصیت هستند افزود: برای اینکه بتوان نوحه عاشورایی هنرمندانه ای خلق کرد باید شخصیت دستگاه آوازی را متناسب با شخصیت های عاشورا انتخاب کرد مثلا دستگاه ماهور متناسب با شخصیت «حر» است چراکه «نیایش» و «استغاثه» را بهتر بیان می کند و مثلا برای به تصویر کشیدن «حماسه» و «شجاعت» شخصیت های کربلا بهتر است از دستگاه دیگری استفاده کرد. اشعار روئینا «عام گرا»ست نه «عام زده» حمید منشی، مجری این نشست نیز در ادامه درباره مجموعه شعر عاشورایی خلیل روئینا گفت: غالب شعرا به یکی از دو ورطه جذب مخاطب صرفا خاص و مخاطب صرفا عام می افتند اما اکثر اشعار و نوحه های روئینا با استفاده از تدابیر و تمهیدات درست شاعرانه توانسته اند هردو نوع مخاطب را همزمان جذب کنند. وی افزود از این منظر غالب اشعار خلیل روئینا در این مجموعه با تمرکز بر «عام گرایی» از «عام زدگی» و با تاکید بر «سادگی» از «ساده لوحی» فاصله گرفته اند. این منتقد ادبی در ادامه به برخی تمهیدات شاعر در مجموعه شعر «کربلا زخمی ترین جای زمین» اشاره کرد و گفت: چهار تمهید در اشعار این مجموعه برای جذب مخاطبان متعدد به وضوح دیده می شود که شامل استفاده از «کلیدواژگان آشنا»، «تضمین اشعار مشهور دیگران» و استفاده از «اعتراض» و «عاطفه مندی» در محتوای و درونمایه آثار است. وزن «دوری» بهترین وزن برای نوحه خوانی به سبک لاری است شاعر مجموعه «کربلا زخمی ترین جای زمین» آخرین سخنران این مراسم بود که ابتدا به چگونگی تهیه این مجموعه پرداخت و گفت: بهانه خلق این مجموعه بیش از ۵۰۰ صفحه ای توجه سیدعلی هاشمیان به یکی از اشعار من در سال ۷۹ بود که شعری با همین مطلعِ «کربلا زخمی ترین جای زمین» سرودم و او در حسینیه حاج تقی لار خواند و اگر هاشمیان نبود شاید این مجموعه شعر و حتی رویکرد من در انتخاب اشعار آئینی نیز شکل نمی گرفت. دبیر انجمن شعر آفتاب سپس با اشاره به ضرباهنگ تندتر نوحه ها در سینه زنی لاری در مقایسه با دیگر ملودی ها انتخاب اشعار با وزن «دوری» را مناسب تر دانست و گفت: البته بنده در این مجموعه از اوزان متعددی استفاده کرده ام اما برخی از اوزان به اصطلاح سنگین هستند و خواندن آنها به سبک نوحه لاری سخت است. وی در ادامه تاکید کرد با تمام توجهاتی که به جنبه های هنری و اندیشگی اشعار نوحه ها می کنم گاهی واقعا شعر فدای ملودی و آهنگ می شود لذا در همین مجموعه نیز برخی اشعار هستند که جنبه های شاعرانه کمتری دارند. خلیل روئینا در بخش دیگری از سخنان خود مطالعه مداوم و گوش دادن به سخنرانی ها و مقتل خوانی های متعدد را برای اجتناب از سرودن اشعار تکراری ضروری دانست. وی در پایان گفت: معمولا اشعار محرمی خود را از دوماه قبل و در حال و هوای ماه مبارک رمضان می سراید و سعی می کند بهترین اشعار را برای نوحه خوانی هاشمیان از بین اشعار سروده شده انتخاب نماید. این نشست در ادامه با شعرخوانی «خلیل روئینا»، «کوروش آریایی منش» و «علی عطایی» همراه بود و پایان بخش مراسم نیز آوازخوانی «سیدعلی هاشمیان» بر یکی از اشعار مجموعه «کربلا زخمی ترین جای زمین بود». کاری که در ابتدای مراسم نیز توسط «خلیل ژاله» از نوحه خوانان شناخته شده لار انجام شد.